Interview with Savas Suzal, a journalist in Washington - Turkish

Gazeteci Savas Suzal Ile Roportaj


Savas Suzal 

Tugrul Keskin

Washington-Aydinlik

Temmuz 13 2004

Savas Suzal 1944 yilinda istanbul’da dogdu. Kuleli Askeri lisesini bitirdikten sonra, Kara Harp okuluna devam ederken, 1963 yilinda 21 Mayis olaylarindan dolayi okuldan cikarildi. Daha sonra Ankara Devlet Mimarlik ve Muhendislik akademisini bitirdi ve Ankara Universitesi Insaat dairesinde calismaya basladi. Bu sirada TRT’nin actigi redaktor spiker sinavini kazanarak 1974 yilinda basin hayatina girdi. Muhendislik tahsilinin gazetecilik icin yeterli olmadigina inanarak Siyasal Bilgiler fakultesine bagli Sevk ve Idare yuksek okulunu bitirdi. TRT’de ilk haber programi olan “Bir Konu ve Bir Konuk” programinin yapimcisi ve sunucusu oldu. 1980 Aralik ayinda Amerikanin Sesi Radyosunda calismak uzere Vasington’a geldi. 1986 yilinda Sabah gazetesinin ve ATV televizyonunun Vasington temsilciligine basladi ve 2002 yilina kadar bu gorevini surdurdu. Suzal halen Vatan gazetesinin Vasington temsilcigini yapmaktadir.


Aydinlik: Amerika’nin Sesi Radyosuna ve dolayisi ile Amerika’ya nasil geldiniz?

Savas Suzal: Amerika’nin sesi radyosunda (VOA) calisan bir arkadasim radyoda Turkce bir spikere ihtiyac oldugunu soyledi. Bu nedenden dolayi Amerika maceramiz basladi. Daha sonra 1986 yilinda radyo yonetimi aleyhinde sikayette bulunan bir Amerikaliya taniklik ettigim icin sozlesmem feshedildi. Ben o tarihte Sabah gazetesinin Vasington temsilcigini aldim ve Amerika’nin Sesi Radyosunu haksiz isten cikarildigim icin mahkemeye verdim. VOA tarihinde radyoyu dava edip mahkemeyi kazanan ve tazminat alan ilk yabanciyim.

Aydinlik: Sizi uzun suredir radyo ve televizyonda calistiniz, peki yazili basina yani Sabah gazetesi temsilciligini aldiktan sonra gorsel ile yazili basin arasindaki fark neydi? Sizin yazili basina gecmeniz Turgut Ozal’in basbakanligi ile ayni tarihe denk gelmesi acisindan da ilgi cekici bir donemdir.

Savas Suzal: O Yillarda Turk basini Turgut Ozal basbakanliga gelmesi ile birlikte Amerika’yi kesfetti. Ozal hemen hemen her uc ayda bir Amerika’ya geliyordu. Iste bu tarihlerde Hurriyet gazetesi, Cumhuriyet’ten Sedat Ergin’i transfer ederek Vasington’a temsilci olarak yolladi. Cumhuriyetin o zaman ki genel yayin muduru Hasan Cemal’da ekonomik zorluklara ragmen Ufuk Guldemir’i temsilci olarak Vasington’a gonderince tatli bir rekabet gundeme geldi. Ayni tarihlerde Milliyet’ten Turan Yavuz ve Tercuman’dan Yilmaz Polat’ta olmak uzere Vasington’da Turk gazetecilerin sayisi bese yukseldi.Bu gazeteciler arasinda gercekten gazetecilik baglaminda kiran kirana tatli bir rekabet ortaya cikti. Isin en ilgi cekici tarafi ise Turgut Ozal Turkiye’de kendisine yoneltilen sorularin Vasington’da ki ziyaretlerinde tam tersi ile karsilasiyordu.

Aydinlik: Peki Turgut Ozal Amerika’ya nicin yogun olarak geliyordu ve Amerika ile iliskileri hangi duzeydeydi?

Savas Suzal: Gercek amaci Amerika’nin gundeminde kalmakti, fakat bunu saglik sorunlari ile maskelemeyi iyi beceriyordu. Ornegin Reagan yonetiminde kimsenin ilgilenmedigi baskan yardimcisi George Bush’u oval ofisten sonra ziyaret ederek O’na onem verdi. Hic unutmuyorum, su an CNN’de program sunan unlu gazeteci Wolf Blitzer ile birlikte Ozal’in o tarihlerde Beyaz Saray’in idari binasindan ayrilisini (Executive Building) merdivenlerde izlerken arkamizdan gelen George Bush bize bu adama dikkat edin ileride cok onemli rol oynayacak sozunu soyledigini unutmuyorum. Nitekim hatirlayacaginiz gibi Irak savasi oncesi Turgut Ozal’da kendisinden talepte bulunmadan evvel Irak petrol boru hattini kapatarak George Bush’a ve Vasington’a ne kadar yakin oldugunu kanitlamaya calismisti. Turgut Ozal devletlerarasi iliskileri liderler arasi iletisim ile ozdesletigine inaniyordu, belki de en buyuk yanlisi buydu. Cunku devletlerarasi ulusal cikar celiskileri olduguna inanmiyordu. Bunun boyle oldugunu Ozal’in en yakin dostu Bush tarafindan Demirel’e soyledigi “beni ozal’a yakin olarak tanittilar, benim O’na yakinligim Turkiye’nin basinda olmasindan kaynaklaniyordu ve su an Turkiye’nin yonetiminin basinda siz varsiniz ve size de ayni yakinligi gostermeye hazirim ” sozu ile aslinda ulusal cikarlari vurguluyordu.

Aydinlik: Turgut Ozal donemi itibari ile Amerika’da Turk lobisinin baslangici olarak O’nu gostermek mumkun mu ve Turk lobisi nasil basladi, basarili oldu mu?

Savas Suzal: Turk lobisi elbette Ozal ile birlikte basladi, amac o yillarda cok yogun bir bicimde kongredeki Ermeni Soykirim tasarisini engellemekti.Ancak Ozal doneminde cok yogun olan herseyden komisyon alma Turk lobisinin Vasington ayaginda da kendini gosterdi. O yillardaki Turkiye ile calisan lobi sirketinin basinda bir Ermeni’nin bulundugu bile dikkate alinmamisti, bunu da Milliyet gazetesinden Turan Yavuz ortaya cikararak iyi bir gazetecilik ornegi sergiledi. Daha sonra ise lobi sirketleri komisyon oranina gore kiralanir duruma gelerek Turk lobisinin nasil calistigini veya calismadigini gozler onune serdi. Karanliklar prensi olarak adlandirilan ABD savunma bakan yardimciligindan ayrilan Richard Perle bir lobi sirketi kurdu ve basina su an ABD savunma bakanliginda calisan mustesar yardimcisi Douglas Feith’i gecirdi. Bu sirket International Advisers Inc. adli sirketti ve Turkiye ile iki yilligina 875 bin dolarak bir antlasma imzaladi. Ozal yonetiminin savunma ihalelerinden aldigi komisyonlardaki ara bulucu rolunu ustlendi.

Aydinlik: Siz Vasington’da uzun bir suredir bulunuyorsunuz ve bu sure icinde bir cok Turk elcisi ile birlikte oldunuz, Vasington’da bulunan Turk elcilerinin calismalarini yakindan takip ettiniz. Bunun bir degerlendirmesini yapabilirsiniz?

Savas Suzal: Turk buyukelcileri genelde Turk dis politikasinin disinda hareket edemezlerler. Ancak Vasington’a atananlarin cogunlugu emekliligi yaklasmis ve meslekteki en deneyimli burokratlardir, bu nedenden dolayi Vasington elcileri bu gorevden sonra gidebilecekleri baska bir gorev olmadigi icin ya siyasete veya ticarete soyunurlar. Ornegin eski Vasington elcisi Sukru Elekdag emekli olduktan sonra Alexander Haig’in basinda oldugu savunma ile ilgili sirketin Turkiye temsilcisi, yine Nuzhet Kandemir ise bildiginiz gibi Dogru Yol partisinde baskan yardimcisi olmustur. Daha sonra Sukru Elekdag Cumhuriyet Halk partisinden milletvekili oldu.

Aydinlik: Peki bu baglamda Turkiye’deki iktidardan biraz daha bagimsiz gibi gozukmuyorlar mi veya diger bir deyisle ikitdar ile elciler arasinda bir sorun olusmaz mi?

Savas Suzal: Siyasetciler veya siyasi iktidarlar her zaman kendilerinden once atanan buyukelcilere kuskuyla bakarlar. Bunun en guzel ornegi Turgut Ozal’in Vasington’a atadigi Turk elcisi Nuzhet Kandemir’den Mesut Yilmaz hic bir zaman hoslanmadi. Kandemir’in kaderimidir bilinmez, Tansu Ciller’de basbakanligi doneminde Nuzhet beye pek olumlu bakmadi ve gorevden almak icin elinden geleni yapti. Son olarak buyukelci Faruk Logoglu’nun yerine AKP iktidari basbakan Erdogan’in danismanlarindan bir tanesini Vasington’a buyukelci olarak atamak istiyor, fakat burada da engel Cumhurbaskani Sezer olarak goruluyor.

Aydinlik: 25 Yildir Vasington’da diplomasi muhabirligi yapiyorsunuz, sizce Turkiye’ye aktarilan haberler ne kadar gercekci ve tarafsiz, Turk basini gorevini yapiyormu?

Savas Suzal: Bence yapmiyor. Ozellikle Vasington’a yapilan resmi ve ozel ziyaretlere katilan gazetecilerin secimi siyasi liderler tarafindan yapildigindan tarafsizlik ilkesi cignenmis oluyor. Ornegin Ozal zamaninda da iktidara yakin gibi gozuken basin mensuplari olmasina ragmen cogunluk muhalefet yaptigi icin bir yerlerde gercek yayinlanabiliyordu. Ama zamanimizda basinin ekonomik bagimliligi dogrudan haberleri etkilemeyi surduruyor. Siyasetciler sunu unutmamali Ozal’in tek parti iktidarinin uzun sureli olmasinin altinda yatan neden bu elestirilerdi. Ozal boylelikle kamuoyunun nabzini tutabiliyordu. Cevresinde sadece dalkavuk zihniyetli kisileri dinleyen liderler halkin gercek nabzini tutmaktan uzak kaliyorlar.

Aydinlik: Kendilerini Amerika uzmani olarak tanitan ve Amerika’da yonetime yakin gibi gosteren bazi basin mensuplari var. Sizce bunlar gercekten Amerikan yonetimine yakinlarmi, yoksa bu gazeteciler kendilerini Turkiye’de bu sekilde gosterek cikar mi sagliyorlar?

Savas Suzal: Bunlar her donemde hepimizin bildigi malum isimler kendilerini hem Amerika’dakilere hem de ondan daha cok Turkiye’deki siyasetcilere pazarliyorlar. Halbuki Amerika’da hic bir itibarlari yok, sadece cesitli vesileler ile kullanilan insanlar. Bu gazetecilerin simdiye kadar Turk-Amerikan iliskilerinde soyledigi hic bir sey dogru cikmadi. Zaman zaman bunlarin kimin sesi oldugunu Amerikalilarda merak ederler.

Aydinlik: Son olarak Amerika’da cok cekismeli olacaga benzeyen sadece Amerika’yi degil, bununla birlikte Turkiye ve dunyayi ilgilendiren bir baskanlik secimi olacak. Farkli sonuclari dusundugumuzde bunun Turkiye’ye yansimasi ve Turk Amerikan iliskileri acisindan degerlendirmesi ne olabilir?

Savas Suzal: 4 Kasim’da Amerika’da yapilacak olan baskanlik secimleri sadece Amerika icin degil, Turkiye’deki iktidar icinde bir donum noktasi olacak. Zaten Amerika’daki Cumhuriyetci iktidar ile AKP arasinda iliskiler gerileme donemine girdi. Uc onemli konuda basbakan Ankara’da ABD baskanindan bekledigi hic bir yaniti alamadi. Eger Kasim secimleri sonrasi Kerry ve Edwards ikilisinden olusan Demokratlar iktidara gelirse Amerikan dis politikasinda koklu degisiklikler yapacaklar. Ornegin Cumhuriyetcilerin savundugu Buyuk Orta Dogu projesinin bir demokrat iktidarinda fazla bir gelecegi olmadigi soylenebilir. Halen AKP iktidari bu projenin en buyuk avukati rolunu ustleniyor. Dolayisi ile Turkiye Aralik ayinda AB’den olumlu bir yanit alamaz ve Amerika’da da demokratlar secimi kazanirsa hem bolgesinde hemde dunyada bir yalnizlik icine girecek. Zaten ekonomik acidan her ne kadar Turk basini gormezden geliyorsa da AKP iktidari zor durumda, dolayisiyla ampul tamamen sonebilir.